Θα μπορούσε η Αθήνα να γίνει ένα μεσογειακό κέντρο στον χώρο του ντιζάιν, όπως η Βαρκελώνη ή το Τελ Αβίβ; Φυσικά, από τη στιγμή που δεν της λείπει κάτι σε σχέση με τις προαναφερθείσες πόλεις: καλλιτέχνες, φρέσκες ιδέες, ατομικές πρωτοβουλίες και γόνιμο έδαφος για πειραματισμό. Αυτά φαίνεται να εντόπισε στην ελληνική πρωτεύουσα η 22χρονη ομογενής Κατερίνα Παπανικολοπούλου. Με την ολοκλήρωση των σπουδών της πάνω στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (UCLA), αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Αθήνα και να δημιουργήσει από το μηδέν το πρώτο αθηναϊκό φόρουμ στον χώρο του design.

 

«Με το Athens Design Forum (ΑDF) στοχεύουμε αφενός στο να αποκτήσει πρόσβαση το κοινό σε ιδιωτικούς χώρους εργασίας των καλλιτεχνών και να δει πώς δημιουργείται η τέχνη, και αφετέρου στο να στηριχτεί ένας διεθνής διάλογος και συνεργασίες μεταξύ Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που έχουν παρόμοια φιλοσοφία, με όχημα την πλατφόρμα του ADF», αναφέρει η κ. Παπανικολοπούλου.

Με τη σύμπραξη του Behrakis Foundation και του Δήμου Αθηναίων, το Athens Design Forum (ADF) διοργανώνεται από τις 30 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 7 Οκτωβρίου σε διάφορους χώρους τέχνης, κατοικίες και τοπόσημα της Αθήνας, βασισμένο σε τέσσερις πυλώνες: τις εκθέσεις, τα σεμινάρια, τα εργαστήρια και τις αρχειακές σπουδές. Η δράση του ADF εκτείνεται από την έκθεση των αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, το Μουσείο Βορρέ στην Παιανία και την εγκατάσταση του Stamos Michael μέχρι το στούντιο του εικαστικού Κώστα Λαμπρίδη στη Νέα Ιωνία και performances από τους συμμετέχοντες του Διεθνούς Προγράμματος Σχεδιαστών. Το «Κ» βρέθηκε σε μερικούς από αυτούς τους χώρους, τους οποίους μπορείτε να επισκεφθείτε και εσείς τις επόμενες ημέρες.

3-design-staseis-stin-athina0
Ο Αλέκος Φασιανός επιμελήθηκε αρχιτεκτονικά κάθε γωνιά της κατοικίας, με βάση τη λειτουργικότητα και την ευχρησία. Τα έργα του ζωγράφου χρησιμοποιήθηκαν μόνο για τις ανάγκες της φωτογράφισης του «Κ» και φυλάσσονται σε διαφορετικό χώρο. 

Πρώτη στάση
→Παπάγου

Η Βικτόρια Φασιανού μάς καλωσορίζει στο σπίτι της οικογένειάς της στου Παπάγου, λίγες ημέρες προτού ανοίξουν οι πόρτες του για πρώτη φορά στο κοινό, με αφορμή το Athens Design Forum. Στο πέρασμα της αυλόπορτας, το μάτι παίρνει διαρκώς εικόνες, ερεθίσματα, χρώματα και σχέδια. Από πού να ξεκινήσει κανείς; Από τον διάδρομο σε σχήμα δράκου που διασχίζει έναν μικρό κήπο; Από τον ήλιο και τη σελήνη στην εξώπορτα; Το χαραγμένο ΧΑΙΡΕ στο κατώφλι του χώρου υποδοχής ή τα σκληρά έπιπλα (με γνώμονα τη διατήρηση του ευθυτενούς σώματος), στα οποία καθόμαστε για να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας; Φυσικά, όλα σχεδιασμένα και φτιαγμένα από τον Αλέκο Φασιανό. «Μόλις ανοίγεις την πόρτα, βρίσκεται ο παράδεισος του Φασιανού. Ο ίδιος έλεγε πως ο καλλιτέχνης πρέπει να καταπιάνεται με όλα τα μέσα και τα υλικά και να μπορεί να τα εκτελέσει: να κάνει λάδι σε καμβά, μια λιθογραφία, αλλά να σχεδιάζει και έπιπλα, να ασχολείται και με τα υφάσματα», μοιράζεται με το «Κ» η Βικτόρια Φασιανού. Σε όλο τον χώρο υπάρχουν εύχρηστα και λειτουργικά αντικείμενα: από τα κρεβάτια και το πόμολο στην πόρτα που μπορεί να έχει το σχήμα του κουβαριού που παίζει η γάτα μέχρι τα κεραμικά σκεύη που σχεδίασε ο ίδιος και εκτίθενται για πρώτη φορά στους επισκέπτες της οικίας.

 

Παρά τη σταδιακή άνοδο της θερμοκρασίας, καθώς πλησιάζει το μεσημέρι, το σπίτι διατηρείται δροσερό. Κλιματισμός δεν υπάρχει, απαγορευμένη λέξη. «Το σπίτι βασίστηκε στην αρχιτεκτονική θέση του Φασιανού: μικρά παράθυρα για να μην μπαίνει ζέστη και γίνονται τα σπίτια θερμοκήπια, γήινοι χρωματισμοί για να τονίζεται περισσότερο το χρώμα του σπιτιού όταν πέφτει ο ήλιος, ψηλοτάβανο για τη διατήρηση της θερμότητας και σωστή χρήση τσιμέντου στο πάτωμα για να μένει δροσερό», εξηγεί.

3-design-staseis-stin-athina2
Το σπίτι του Αλέκου Φασιανού στου Παπάγου μάς «καλωσορίζει».

Στη συζήτησή μας έρχεται να συμμετάσχει και η μητέρα της και σύζυγος του Έλληνα ζωγράφου, κ. Μαρίζα Φασιανού, η οποία μας δίνει μερικές πληροφορίες για την κατοικία που κάποτε ήταν μονώροφη και ανήκε σε έναν στρατηγό. Με σχέδια του ίδιου του Αλέκου Φασιανού, το σπίτι στου Παπάγου ολοκληρώθηκε μέσα σε τρία χρόνια, το 1996, αποτελώντας μια εξαίρεση στον κανόνα που θέλει τα σπίτια του Φασιανού να κατασκευάζονται για χρόνια. Μητέρα και κόρη αναφέρουν το παράδειγμα του σπιτιού στην οδό Νεοφύτου Μεταξά στο Μεταξουργείο, όπου, μαζί με τον αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο, σφυρηλατούσαν το τσιμέντο στο εσωτερικό του για έξι χρόνια. «Ο Αλέκος έλεγε πως τα σπίτια είναι ένα δοχείο ζωής. Ένα αρχιτεκτονικό λάθος μπορεί να ακολουθεί για πάντα εκείνον που μένει σ’ αυτό, όπως οι αιχμηρές γωνίες στο εσωτερικό του. Να φανταστείτε πως το τοιχίο στη σκάλα το λείαινε είκοσι μέρες για να είναι στρογγυλεμένο. Τόσες μέρες χρειάζεται να ολοκληρωθεί ένας όροφος σε μια οικοδομή», διηγείται η κ. Φασιανού.

Λίγο πριν το κατευόδιο, μας δείχνουν μερικούς χώρους του σπιτιού για την αλήθεια των λεγομένων τους. Στον επάνω όροφο λένε πως υπάρχει στο πάτωμα χαραγμένη η λέξη ΕΛΑ. «Είναι πιο πονηρό αυτό το ΕΛΑ. Κλείνει το μάτι», λέει η Βικτόρια. «Μπορεί να είναι και μια πρόσκληση στο άβατο, μόλις κερδηθεί η εμπιστοσύνη στον χώρο υποδοχής», θα προσθέταμε προτού αποχαιρετιστούμε.
 
Δεύτερη στάση
→Κυψέλη

Απέναντι από το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων υπάρχει ένα γωνιακό κτίσμα από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Οι ταγκιές στην πρόσοψή του παραπλανούν. Το κτίριο όχι μόνο δεν έχει αφεθεί στη σκόνη του χρόνου, αλλά μια ματιά στο εσωτερικό του θα δει τη μεταμόρφωσή του και τη μεταποίησή του σε ένα υβρίδιο κατοικίας και εργαστηρίου. Κάποτε αυτή η κατοικία ανήκε στη γλύπτρια Ιωάννα Σπητέρη και στον σύζυγό της, τεχνοκρίτη Τώνη Σπητέρη. Στον ακάλυπτο του κτίσματος, εμπιστεύτηκαν στην καινοτόμα ματιά του Αριστομένη Προβελέγγιου να σχεδιάσει το ατελιέ της γλύπτριας. Το κτίριο όμως δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ως ατελιέ από το ζεύγος Σπητέρη, καθώς έφυγε για να ζήσει αρχικά στη Βενετία και ύστερα στο Παρίσι. Με τα χρόνια, το κτίριο πέρασε στα χέρια του Διονύση Σοτοβίκη, ο οποίος ανακατασκεύασε το εσωτερικό του, με σκοπό να αναδειχθούν οι αρχικές επιλογές του Προβελέγγιου.

3-design-staseis-stin-athina4
Η είσοδος της κατοικίας-ατελιέ του Διονύση Σοτοβίκη στην Κυψέλη.

Μέχρι τις 7 Οκτωβρίου, ο Διονύσης Σοτοβίκης θα ανοίξει τις πύλες της κατοικίας-ατελιέ για το κοινό, με την αφορμή του ADF, και της συλλογής επίπλων αντι-κείμενα που έχει σχεδιάσει ο ίδιος. «Για μένα, τα αντι-κείμενα είναι αρχιτεκτονική σε μικρή κλίμακα. Ο σχεδιασμός ενός αντικειμένου έχει να κάνει με το τι θέλει να πει ένας αρχιτέκτονας, τις προσωπικές του ιστορίες, και να τονίσει πράγματα που έχουν μια σημασία πιο ουσιαστική από τη χρήση», αναφέρει στο «Κ». Τα αντι-κείμενα βέβαια δεν είναι απλώς έπιπλα, καθώς διαθέτουν γνωρίσματα που αποκλίνουν από τη νόρμα και διεκδικούν χώρο για ένα σχόλιο μέσω της δομής τους και των ονομασιών τους, που βασίζονται σε εύστοχα λογοπαίγνια, όπως ένας καναπές από λαμαρίνα που τιτλοφορείται «καναπέφτω», μια παραδοσιακή καρέκλα καφενείου που έχει ένα σακί με κόκκους καφέ αντί για τη βάση του καθίσματος και ονομάζεται «αφύπνιση» ή ένα ενιαίο κομμάτι λαμαρίνας με τη μορφή καρέκλας που έχει ως αντίβαρο το μάρμαρο και τον τίτλο «μονόλογος». Εκ πρώτης όψεως, τα αντι-κείμενα φαντάζουν λιτά, αλλά οι τίτλοι και οι σηματοδοτήσεις που τους δίνει ο αρχιτέκτονας αποκτούν αμέσως μια άλλη όψη, που αγκαλιάζει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης, κάτι που τείνουν να μην ακολουθούν οι μοντερνιστικές τάσεις. «Το πρόβλημα με τον μοντερνισμό είναι το να χάνει πολλαπλά πράγματα από τη σημερινή υπόσταση του ανθρώπου, καθώς βλέπουμε μόνο τη φόρμα, τη λειτουργικότητα και με έναν τρόπο τη λιτότητα (σ.σ. των αντικειμένων), ενώ ο άνθρωπος είναι ένα πιο σύνθετο ον, έχει συναισθήματα και σκέψεις. Γι’ αυτό και εγώ ψάχνω τρόπους να μπουν τα συναισθήματα, είτε είναι ένα αντικείμενο είτε είναι κτίριο. Γιατί αυτό που έχει σημασία είναι το βίωμα και το πώς οι άνθρωποι πλέκουμε μεταξύ μας τη σχέση που έχουμε με τα αντικείμενα», καταλήγει.

 
3-design-staseis-stin-athina6
Με τη φορά του ρολογιού, το εσωτερικό του κτιρίου του Αριστομένη Προβελέγγιου, που λειτουργεί ως κατοικία-ατελιέ του Διονύση Σοτοβίκη, και δίπλα το αντι-κείμενο με τίτλο Γνωστική Ύλη και το έργο του «χιλιαοκτακοσιαογδοντατεσσεραχιλιαεννιακοσιαπενηνταεξιδυοχιλιαδεςεικοσιοκτώ». 
Κάτω, ο διάκοσμος του εστιατορίου Delta στο ΚΠΙΣΝ, που επιμελήθηκε ο αρχιτέκτονας Στέλιος Κόης. ©Jérôme Galland 

Τρίτη στάση
→Δέλτα Φαλήρου

Ο συνδυασμός της λέξης Δέλτα με το Φάληρο οδηγεί τον νου αμέσως σε ένα από τα πιο δημοφιλή τοπόσημα της Αθήνας, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ανεβαίνουμε στον πέμπτο όροφο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, εκεί όπου βρίσκεται το Delta Restaurant, ένα εστιατόριο σύγχρονης ελληνικής κουζίνας υψηλής γαστρονομίας από το Δειπνοσοφιστήριον, με πρωτοβουλία και δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), με στόχο να αποτελέσει έναν πρότυπο γαστρονομικό προορισμό, αναδεικνύοντας συγχρόνως την ελληνική κουζίνα σε όλο τον κόσμο. Στις 4 Οκτωβρίου, το Delta θα ανοίξει για πρώτη φορά για το κοινό, που έχει περιέργεια να δει, να φωτογραφηθεί και να περιηγηθεί στον χώρο που επιμελήθηκε ο Στέλιος Κόης. Ένας χώρος που αποπνέει μια φιλόξενη οικειότητα και ταυτόχρονα ένα μυστήριο, βαθιά ελληνικό. «Θέλαμε κάποιος με την άφιξή του στον χώρο να έχει μια συνολική αντίληψη και να μπορεί να περιηγηθεί με το βλέμμα του χωρίς διακοπή», λέει ο κ. Κόης. Αδιαμφισβήτητα, όμως, το βλέμμα στρέφεται στο κυκλικό μπαρ με την καμπυλοειδή μορφολογία του, που φιλοτεχνήθηκε από τους γλύπτες Αντρέα Βουκένα και Στίβεν Πετρίδη, του σχεδιαστικού γραφείου voukenas petridis, και ακτινοβολεί στο κεντρικότερο σημείο του εστιατορίου. Ο φωτισμός αλλάζει, ανάλογα με την ώρα, τον καιρό και τα χρώματα του ουρανού. Πότε θερμός, πότε ψυχρός, προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες, με το δάσος των κρεμάμενων καθρεφτένιων γλαστρών που μεταφέρουν τη φύση στον χώρο με έναν πιο διακριτικό και αρμονικό τρόπο. «Φανταστήκαμε ολόκληρη τη χωρική σύνθεση σαν ένα μωσαϊκό εμπειριών, όπου εκτυλίσσονται διαφορετικές προγραμματικές πλοκές», εξηγεί ο κ. Κόης. Αντικρίζοντας για άλλη μία φορά το σύνολο του χώρου στην αποχώρησή μας, το βλέμμα ακόμη συνεχίζει να περιπλανιέται στο design του χώρου.

INFO
Για τις δράσεις και το πρόγραμμα του Athens Design Forum, που διαρκεί μέχρι τις 7/10, επισκεφθείτε το athensdesign forum.com.